Encyclopedie zoekt vrijwilligers

Wikipedia

Eeuwige beterweters hebben hier op gewacht: een encyclopedie waar zij hun kennis in kwijt kunnen. Maar ook kan het bladeren door of schrijven in Wikipedia een aangenaam tijdverdrijf zijn voor een regenachtige herfstmiddag.

Branko Collin

Wikipedia is een encyclopedie waar iedereen met een webbrowser in kan lezen en schrijven. Er bestaan tientallen Wikipedia's in verschillende talen, en de Nederlandstalige vindt u op http://nl.wikipedia.org of www.wikipedia.nl.

Iedereen doet mee

In een vorig artikel berichtten wij over zogeheten distributed computing: u stelt computertijd die u toch niet gebruikt beschikbaar voor een goed doel, zoals het uitrekenen van mogelijke medicijnen voor SARS of AIDS. In dat artikel werden de installatieperikelen van dergelijke software ook kort beschreven; het bestaan van die perikelen geeft wellicht al aan dat dergelijke projecten helaas vooral voor en door techneuten zijn gemaakt. Als u echter zelf tijd vrij kunt maken, dan zijn er ook gedistribueerde projecten waar u slechts een webbrowser voor hoeft te hebben.

De makers van Wikipedia vinden het belangrijk dat echt iedereen kan meedoen door een artikel te schrijven of bewerken. Daarom kan iedereen zonder zich aan te melden meteen artikelen veranderen of toevoegen. Dat lijkt een uitnodiging aan het adres van flauweriken om onzin in te vullen, maar in de praktijk valt het met die onzin wel mee. Er zijn meer mensen die iets zinvols over hun favoriete onderwerpen willen schrijven. Sterker nog, als u zeer weinig over een onderwerp weet, schrijf het dan toch gerust op; anderen zullen u later met plezier aanvullen of verbeteren. En andersom geldt dat natuurlijk ook: als u een artikel ziet waarvan u denkt dat het aanvulling behoeft, schrijf die aanvulling dan gerust.

Pagina-indeling

Nu we het idee achter Wikipedia kort hebben toegelicht, is het tijd om in het diepe te springen. We gaan een artikel schrijven! Start uw webbrowser en voer in het adresveld http://nl.wikipedia.org in. Zoals u in figuur 1 kunt zien, is de voorpagina van het project een indrukwekkende verzameling koppelingen. Laat u hierdoor niet afschrikken, we zullen verderop in het kort de belangrijkste functies beschrijven.

Figuur 1. De hoofdpagina met vooral de koppeling 'Ik ben hier nieuw'.

Figuur 2. De linkerkolom (1) laat pagina's bewerken, volgen, enzovoort. De bovenbalk (2) bevat koppelingen naar de belangrijkste functies en het middenvlak (3) een artikel dat bewerkt kan worden.

Wat u op het moment moet weten is dat de belangrijkste functies bovenaan het scherm staan. Het gaat om de koppelingen met de namen Hoofdpagina, Recente Wijzigingen, Pagina Bewerken en Voorgeschiedenis, en om het zoekveld met de knoppen OK en Zoeken. Deze koppelingen en knoppen vindt u op elke pagina in Wikipedia terug.

Hoofdpagina leidt altijd naar de hoofdpagina. Recente Wijzigingen biedt u een overzicht van de artikelen die het laatst geschreven of bewerkt zijn. Pagina Bewerken laat u de huidige pagina veranderen. Zoals u in de schermafdruk ziet, kunt u zelfs de hoofdpagina veranderen. U kunt echter niet de koppelingen bovenaan en links in het venster wijzigen. De koppeling Voorgeschiedenis laat u alle eerdere wijzigingen van de huidige pagina zien. Het zoekveld gebruikt u om artikelen te zoeken; als u op OK klikt, zoekt Wikipedia naar het artikel waarvan de naam het meeste op uw zoekterm lijkt. Als u op Zoeken klikt, toont de website u alle artikelen waar de zoekterm in voorkomt.

Nieuw artikel

U leert Wikipedia het beste te gebruiken door een nieuw artikel te schrijven. Typ in het zoekveld bijvoorbeeld de naam in van uw woonplaats, uw favoriete filmacteur of sportheld, en klik op Zoeken. U krijgt een lijst te zien van alle artikelen die uw zoekterm als naam hebben of waarin uw zoekterm voorkomt. Bestaat er al een artikel over uw onderwerp, ga dan eerst op zoek naar een onderwerp dat nog vrij is.

In figuur 3 ziet u dat we een gelukkige keus hebben gemaakt met het onderwerp 'Matlock'. Er bestaan nog geen artikelen met die naam, en de lemma's waarin de zoekterm voorkomt gaan niet over de televisie-advocaat. Controleer altijd op spellingsvarianten: 'Mattlock' is weliswaar fout gespeld, maar kan wel degelijk per ongeluk de naam zijn waaronder het artikel voorkomt. Besteedt enige aandacht aan het controleren op het bestaan van mogelijke varianten.

Figuur 3. Op zoek naar een onderwerp om over te schrijven.

Een nieuw artikel maken we aan door het te koppelen vanuit een bestaand lemma. Soms bestaat die koppeling al: dan hoeft u er alleen op te klikken. Nu is dat nog niet het geval. Eerst gaan we daarom een artikel zoeken van waaruit we Matlock kunnen koppelen. Matlock is de naam van een advocaat en een televisieprogramma. Door naar 'advocaat' te zoeken (een lemma voor 'televisieprogramma' bestaat nog niet), komen we uiteindelijk uit op de pagina http://nl.wikipedia.org/wiki/Advocaat_(beroep) (zie figuur 4). Bovenaan die pagina activeren we de koppeling Bewerken.

Figuur 4. Een artikel dat bewerkt kan worden via de koppeling Pagina Bewerken.

Zoals u in figuur 5 kunt zien, wordt een pagina geladen waarin de tekst van de ingang 'Advocaat (beroep)' in een tekstveld is geladen. Nu kunt u wijzigingen aanbrengen. Omdat we alleen geïnteresseerd zijn in het maken van een koppeling naar een nieuw artikel, gebruiken we de schuifbalken om naar de laatste regel van deze ingang te gaan. Plaats de cursor achter het laatste teken, druk twee maal op de Enter- of Return-toets om een lege regel te maken, en typ dan '[[Matlock]]', oftewel, twee vierkante openhaken, het sleutelwoord en vervolgens twee vierkante sluithaken. In het veld Samenvatting typt u een omschrijving van de zojuist gemaakte bewerking: bijvoorbeeld 'koppeling naar televisieadvocaat'. Klik vervolgens op de knop Toon bewerking ter controle. (Figuur 6)

Figuur 5. Dezelfde pagina in een tekstvak, waarin u kunt typen.

Figuur 6. Plaats de cursor op de plek die u wilt bewerken.

Wijzigingen bekijken

Het resultaat ziet u in figuur 7: u krijgt een vooruitblik te zien van de nieuwe artikelpagina, en daaronder staat het tekstvak herhaald. Zo kunt u uw wijzigingen controleren voor u ze de eeuwigheid toevertrouwt. Als u tevreden bent met uw wijziging, bladert u verder naar beneden. Ditmaal klikt u op de knop Pagina opslaan. Hiermee komt uw wijziging in de encyclopedie te staan. De uiteindelijke pagina wordt opnieuw geladen. Als u naar beneden bladert, zult u uw wijziging te zien krijgen.

Figuur 7. Een vooruitblik van uw bewerking.

Over het algemeen zullen uw medevrijwilligers het op prijs stellen als u iets meer informatie toevoegt. In dit geval had bijvoorbeeld een tussenkopje 'Fictieve advocaten' niet misstaan.

Zoals u in figuur 7 ziet, wordt de naam Matlock gevolgd door een vraagteken. In Wikipedia geeft deze vorm aan dat een woord een koppeling is naar een nog niet bestaand artikel. Klik op de koppeling, en u wordt naar een invulscherm voor een artikel over Matlock genomen. Zie figuur 8.

Figuur 8. De bewerkingspagina van uw nieuwe onderwerp.

Ook hier kunt u weer door middel van de knop Toon bewerking ter controle onder het invoervak een vooruitblik van de uiteindelijke pagina te zien krijgen en met behulp van de knop Pagina opslaan zorgt u ervoor dat uw eerste artikel een onderdeel van de webencyclopedie wordt. Voordat u uw artikel opslaat, geeft u nog een korte samenvatting op, bijvoorbeeld 'nieuw artikel, kort'. Het resultaat ziet u in figuur 9.

Figuur 9. Het resultaat: een nieuw encyclopedieartikel.

Dit eerste voorbeeldartikel is wat magertjes. U zou bijvoorbeeld de belangrijkste acteurs kunnen noemen, wanneer de televisieserie gemaakt is en een uitgebreidere omschrijving kunnen geven waar de serie over gaat. U kunt het artikel altijd later nog uitbreiden, en als anderen het onderwerp interessant vinden, zullen zij dit zeker ook doen. Belangrijke toevoegingen zijn ook elementen die structuur aan het artikel geven: koppen, onderkoppen, lijsten en koppelingen. Hier leest u meer over op Wikipedia zelf.

Inschrijven

Zoals u ziet, kan iedereen een artikel schrijven en bewerken. Toch bestaat er ook de mogelijkheid om u aan te melden. Daarmee kunt u onder andere het uiterlijk van de website aan uw persoonlijke smaak aanpassen, de ontwikkeling van artikelen automatisch volgen en krijgt u een persoonlijke pagina waar u overleg kunt plegen over moeilijke onderwerpen.

Om u in te schrijven, klikt u rechtsboven aan elke pagina op de koppeling Inschrijven / Aanmelden. Op figuur 10 ziet u de pagina die volgt. Verzin een gebruikersnaam en een wachtwoord en vul deze in. Het wachtwoord moet u geheim houden, maar onder uw gebruikersnaam blijven uw bewerkingen, als u eenmaal aangemeld bent, bekend. Een e-mailadres hoeft u niet op te geven, maar kan handig zijn voor als u uw wachtwoord vergeet. Klik op de knop Nieuw gebruikersprofiel aanmaken om u in te schrijven.

Figuur 10. Aanmelden als gebruiker is niet verplicht, maar heeft wel voordelen.

Als het inschrijven gelukt is, krijgt u daarvan enkele seconden een bevestiging te zien, waarna het systeem u terugbrengt naar de pagina waar u het laatst was. In ons geval is dat het Matlock-artikel, en zoals u in figuur 11 kunt zien, heeft iemand wijzigingen aangebracht.

Figuur 11. Het nieuwe artikel is door iemand nagekeken.

Als u eenmaal een actief lid bent van de Wikipedia-gemeenschap, wordt het snel ondoenlijk om uit uw hoofd bij te houden welke van uw artikelen zijn bijgewerkt. Daarvoor bestaat de Volglijst. Meldt u aan en in de linkerkolom verschijnen enkele nieuwe koppelingen. Met Volg deze pagina, in het middelste blok, voegt u de huidige pagina toe aan uw persoonlijke volglijst. Toegang tot deze volglijst krijgt u door in het bovenste blok van de linkerkolom op Volglijst te klikken.

Figuur 12 is een schermafdruk van de volglijst van Schrijvertje, het pseudoniem dat we voor dit artikel hebben gekozen. Op de volglijst ziet u van alle artikelen die u volgt een koppeling naar de laatste bewerking. Van links naar rechts ziet u een koppeling (wijz), waarmee u de exacte wijziging kunt zien, (hist), waarmee u de voorgeschiedenis van een bepaalde pagina krijgt te zien, een koppeling naar het artikel zelf, de gebruikersnaam of het internetadres van degene die de wijziging heeft gemaakt, eventueel een koppeling naar de overlegpagina van die persoon en tenslotte de Samenvatting van de wijziging.

Figuur 12. De volglijst van deze gebruiker.

Een redacteur hapt

Stel dat u zich niet had aangemeld, dan had u naar de Matlock-pagina moeten gaan (figuur 11) om de wijzigingen te bestuderen. Klik bovenaan de pagina op de koppeling Voorgeschiedenis. Het resultaat is een pagina als in figuur 13. U ziet hier hoe nuttig het is het veld Samenvatting in te vullen: in de Voorgeschiedenis van een artikel vindt u op die manier snel bepaalde wijzigingen terug.

Figuur 13. De Bewerkingsgeschiedenis van het nieuwe artikel.

Door op de koppeling (vorige) naast een wijziging te klikken, komt u op een pagina waar de vorige en de huidige versie naast elkaar worden geplaatst. Met rode tekst wordt aangegeven wat is verwijderd en wat is toegevoegd. (Figuur 14) Daaronder krijgt u weer te zien hoe de huidige pagina eruitziet.

Figuur 14. De aangebrachte wijzigingen.

De rode tekst in het linkervlak geeft aan wat er verwijderd is: deze redacteur vond dat het gebruik van het woord 'fictief' overbodig was. In het rechtervlak ziet u dat aan weerszijden van de tekst drie enkele aanhalingstekens zijn geplaatst. Op de vooruitblik ziet u dat dit als effect heeft dat een tekst vetgedrukt wordt weergegeven. De dubbele rechte haken kende u al: deze maken een woord tot koppeling.

Zoals u ziet wordt de koppeling 'advocaat' blauw en onderstreept weergegeven: dit betekent dat er al een artikel over advocaten bestaat. Daarentegen wordt 'televisieserie' als gewone tekst, gevolgd door een blauw vraagteken weergegeven: er is nog geen artikel over het verschijnsel 'televisieserie'.

Niet bij elk artikel zullen zo snel correcties en aanvullingen volgen. Als u zelf echter ergens veel vanaf weet, kunt u zelf die aanvullingen verzorgen.

Recente Wijzigingen

Van de vier belangrijke links bovenaan de pagina hebben we alleen Recente wijzigingen nog niet besproken. Klik op deze koppeling. Zoals u ziet (figuur 15) krijgt u een pagina te zien die lijkt op de Volglijstpagina. Het verschil is dat deze pagina de laatste wijzigingen van alle artikelen laat zien. U kunt deze pagina gebruiken om te zien waar mensen zoal aan werken. De gebruiker die het Matlock-artikel als eerste heeft geredigeerd, heeft op deze pagina gezien dat er een Matlock-artikel geschreven werd, en heeft waarschijnlijk uit nieuwsgierigheid besloten een kijkje te nemen.

Figuur 15. Een blik op Recente Wijzigingen.

Alle onderwerpen

U kunt nu links naar nog te schrijven artikelen aan Wikipedia toevoegen, die artikelen schrijven en artikelen bewerken. Het succes van Wikipedia berust op het feit dat iedereen wel ergens vanaf weet. En al weet niet iedereen alles over een bepaald onderwerp, er zijn genoeg mensen voor elk onderwerp te vinden om er een goed artikel van te maken.

Waar u over wilt schrijven, maakt daarbij niet zoveel uit. Sport, wetenschap, geschiedenis, reizen, politiek, hobby's, voor elk onderwerp is er plaats in Wikipedia. Misschien is het even wennen: Wikipedia is in wezen een encyclopedie en een almanak tegelijk. Want wie bepaalt wat er opgenomen mag worden of niet? Uiteindelijk bent u dat zelf.

Tabel Opmaakcodes

Code	Werking	Voorbeeld
''Woord of frase''	Benadrukken	Woord of frase
'''Woord of frase'''	Sterk benadrukken	Woord of frase
[[Voorbeeld]]	Koppeling naar artikel	Voorbeeld (artikel bestaat al) of Voorbeeld? (artikel bestaat nog niet)
[[Exempel|Voorbeeld]]	Koppeling naar artikel met andere naam dan getoond	Voorbeeld of Voorbeeld?
[http://www.address.example Website over onderwerp]	Koppeling naar website	Website over onderwerp
==Kop==	Kop	Kop
===Kop===	Tussenkopje	Kop
* item	Lijstitem	item
# item	Genummerd lijstitem	item

Meer eenvoudige artikelen over het gebruik van uw pc treft u aan op mijn homepage.